Paradox betekenis
Een uitspraak die zichzelf tegenspreekt kan een paradox zijn. De zin “schrijven is schrappen” is bijvoorbeeld een goed voorbeeld van een paradox. Als je zou schrappen wanneer je een tekst schrijft, blijft er niets over. Maar als je schrapt creëer je vaak wel een duidelijkere en betere tekst. Dit is dus in tegenstrijd met elkaar en dus een paradox.
Wat is een paradox?
Als we dieper inzoomen op de betekenis van paradox, zou je kunnen stellen dat een bepaalde stelling helemaal niet zou kunnen, maar als je er logisch over zou nadenken toch mogelijk is. Een paradox is ook een stijlfiguur waarmee ogenschijnlijke tegenstrijdigheden worden aangeduid. De stijlfiguur heeft ook meerdere functies en wordt doorgaans gebruikt als leuk woordspel of om er een serieuze boodschap mee over te brengen.
Waar komt het woord paradox vandaan?
De oorsprong van het woord “paradox” ligt in Griekenland. Het woord is afgeleid van de Griekse woorden “para” en “dox”, die “tegen” en “lijken” betekenen. “Dox” is weer afgeleid van het woord “dokein”, wat “zich voordoen”, “lijken” en “denken” betekent. Vooral in de 17e eeuwse poëzie werden paradoxen veelvuldig toegepast, maar ook in moderne literatuur zijn paradoxen een veelvoorkomend fenomeen.
Paradox in het Engels
In het Engels bestaat het woord “paradox”, wat dus ook van de Griekse woorden “para” en “dox” is afgeleid en precies dezelfde betekenis heeft als in het Nederlands. “Contradiction” en “mystery” zijn bekende synoniemen. In de film Inception van Christopher Nolan wordt het concept van een paradox uitgelegd aan de hand van de “infinite stairs”. Een trap die geen begin en einde heeft.
Synoniemen voor het woord paradox
Enkele synoniemen voor het woord “paradox” zijn “schijnbare tegenstelling” en “schijnbare tegenstrijdigheid”. Beter uitgelegd is een paradox dus een uitspraak of kwestie tegenstrijdig is, maar het niet is als je er logisch naar kijkt of luistert. Paradoxaal is ook een goed synoniem, wat dan weer vaker gebruikt wordt in de context dat een paradox zich voordoet in een bepaalde situatie.
Kalm aan, en rap een beetje!
Een goed voorbeeld van een paradox is de zin “kalm aan, en rap een beetje!”. Dit is heel tegenstrijdig, omdat als je rap moet zijn je niet kalm aan kunt doen. Dit is een goed voorbeeld van een paradoxale grap. Je zegt dus tegen iemand dat hij of zij het gewoon rustig aan moet doen, wat je ook bedoelt. Tegelijkertijd zeg je er wel bij dat iemand even moet opschieten, terwijl je dat waarschijnlijk helemaal niet meent.
Verwarring
Paradoxen kunnen voor verwarring zorgen. Een goed voorbeeld is wanneer iemand zegt “ik lieg altijd!”. Liegt die persoon dan ook op het moment dat hij zegt dat hij altijd liegt? Hij zegt immers van wel, dus dan is de uitspraak “ik lieg altijd” niet waar. Of toch wel? Dit kan verwarrend zijn, maar het is tegelijkertijd ook een leuke puzzel om op te lossen. Toch is voorzichtigheid geboden met dit soort uitspraken, omdat bij een verkeerde interpretatie ook een verkeerde conclusie kan worden getrokken. In het geval van deze uitspraak die grappig kan worden bedoeld, kan het zo zijn dat iemand je dus gaat wantrouwen.