Significant betekenis

Herkomst en betekenis van ‘significant’

Het woord significant komt van het Latijnse ‘significare’, wat ‘aanduiden’ of ‘betekenen’ betekent. In het hedendaagse Nederlands wordt het gebruikt om aan te geven dat iets betekenisvol of veelzeggend is. Het woord duidt vaak op een verschil, verandering of gegeven dat meer is dan toeval of achtergrondruis. In de spreektaal betekent significant meestal dat iets opvallend of belangrijk is. Denk aan zinnen als: “Er is een significante toename van het aantal bezoekers ten opzichte van vorig jaar.”

Significant in de statistiek

Binnen de statistiek heeft het woord significant een specifieke, technische betekenis. Een verschil of resultaat is statistisch significant wanneer de kans klein is dat het door puur toeval is ontstaan. Onderzoekers gebruiken vaak een grenswaarde, de zogenoemde alfa, die meestal op 0,05 is gesteld. Dat betekent dat er maximaal vijf procent kans mag zijn dat het gevonden effect op toeval berust. Is die kans kleiner, dan wordt het resultaat als significant beschouwd.

De rol van de p-waarde

De p-waarde is een kernbegrip binnen dit statistische kader. Het geeft aan hoe waarschijnlijk het is dat het waargenomen effect zou optreden als er in werkelijkheid geen verschil is (de nulhypothese). Een p-waarde kleiner dan 0,05 wordt meestal als bewijs gezien dat het gevonden effect ‘echt’ is, en dus statistisch significant. Het is echter belangrijk om te beseffen dat een lage p-waarde niets zegt over de grootte of het belang van het effect, alleen over de kans dat het op toeval berust.

Voorbeelden van significantie in de praktijk

In medisch onderzoek wordt een behandeling als effectief beschouwd wanneer de resultaten significant beter zijn dan bij een controlegroep. Bijvoorbeeld: een nieuw medicijn verlaagt de bloeddruk gemiddeld met 5 mmHg meer dan een placebo, met een p-waarde van 0,01. In dit geval is het verschil statistisch significant. In de sociale wetenschappen kunnen onderzoekers bijvoorbeeld aantonen dat er een significant verband is tussen opleidingsniveau en stemgedrag.

Verschil tussen statistisch significant en belangrijk

Een veelvoorkomend misverstand is dat statistisch significant automatisch betekent dat iets ook maatschappelijk, medisch of praktisch relevant is. Dat hoeft niet zo te zijn. Een groot onderzoek met duizenden deelnemers kan een miniem verschil vinden dat wél statistisch significant is, maar in de praktijk weinig betekenis heeft. Omgekeerd kan een belangrijk verschil bij een klein onderzoek niet significant zijn, simpelweg omdat er te weinig deelnemers waren om het verschil betrouwbaar aan te tonen.

Kritiek op het gebruik van significantie

Binnen de wetenschappelijke wereld is er al langere tijd discussie over het te sterk focussen op significantie. Sommige onderzoekers wijzen erop dat de nadruk op p-waarden leidt tot misleiding of verkeerd gebruik, bijvoorbeeld door alleen positieve, significante resultaten te publiceren en negatieve of niet-significante uitkomsten achterwege te laten. Dit wordt ook wel publicatiebias genoemd. Er klinkt steeds vaker de oproep om ook effectgroottes, betrouwbaarheidsintervallen en contextuele factoren mee te nemen bij het beoordelen van onderzoeksresultaten.

Gebruik van ‘significant’ in andere contexten

Buiten de wetenschap wordt significant ook gebruikt in zakelijke, juridische of maatschappelijke context. Zo kan een bedrijf spreken van een significante kostenbesparing, of wordt in een rechtszaak verwezen naar een significante verandering in gedrag van een verdachte. In deze gevallen betekent significant vooral dat iets opvalt of invloed heeft. De exacte betekenis kan dus per context verschillen.

Vergelijkbare woorden en hun nuances

Hoewel woorden als relevant, belangrijk, substantieel en noemenswaardig soms inwisselbaar lijken met significant, zijn er nuances. ‘Relevant’ betekent dat iets van toepassing of ter zake doend is, maar niet per se groot of opvallend. ‘Substantieel’ duidt op een flinke omvang of hoeveelheid. ‘Noemenswaardig’ suggereert dat iets vermeldenswaard is, en ‘opvallend’ verwijst naar iets dat eruit springt. ‘Significant’ heeft vooral betrekking op het feit dat iets méér is dan toeval of niet zomaar te negeren valt.

Hoe herken je significantie in communicatie

In nieuwsberichten, rapporten of wetenschappelijke artikelen wordt vaak verwezen naar significante verschillen of uitkomsten. Het is goed om daarbij alert te zijn op context en details. Vraag jezelf af: is het verschil alleen statistisch significant, of ook praktisch relevant? Zijn er gegevens over de grootte van het effect? Wordt het verschil op een eerlijke manier gepresenteerd, of lijkt het overdreven? Door kritisch te lezen voorkom je dat je op basis van het woord ‘significant’ verkeerde conclusies trekt.

Significantie en onderzoekskwaliteit

Statistische significantie zegt weinig over de kwaliteit van het onderzoek als geheel. Een goed opgezet onderzoek kijkt verder dan alleen p-waardes en houdt rekening met representativiteit van de steekproef, betrouwbaarheid van de metingen, en mogelijke verstorende factoren. Ook de reproduceerbaarheid van de resultaten is belangrijk: kunnen andere onderzoekers hetzelfde effect vinden? In die zin is significantie slechts één puzzelstukje in de beoordeling van wetenschappelijke kennis.

De plek van significantie in dagelijks taalgebruik

In het dagelijks taalgebruik komt ‘significant’ steeds vaker voor, soms op plaatsen waar het eigenlijk niet nodig is. Het klinkt gewichtiger dan woorden als ‘groot’, ‘duidelijk’ of ‘belangrijk’, en wordt daardoor soms gebruikt om een uitspraak meer gezag te geven. Dit kan leiden tot verwarring, zeker als het woord zijn statistische lading verliest. Wie het woord gebruikt doet er goed aan om duidelijk te maken of het gaat om een subjectieve indruk, of om een feitelijk onderbouwd verschil.

Aspect	Beschrijving	Toelichting	Voorbeelden
Definitie	‘Significant’ betekent belangrijk of veelbetekenend.	Het duidt op iets dat van grote waarde of invloed is binnen een bepaalde context.	De ontdekking van penicilline was een significante vooruitgang in de medische wetenschap.
Etymologie	Afgeleid van het Latijnse ‘significans’, de tegenwoordige deelwoordsvorm van ‘significare’, wat ‘aangeven’ of ‘betekenen’ betekent.	De term combineert ‘signum’ (teken) en ‘facere’ (maken), wat samen ‘een teken maken’ betekent.	Het woord ‘significant’ wordt in veel Europese talen gebruikt met een vergelijkbare betekenis.
Synoniemen	Belangrijk, wezenlijk, beduidend, veelbetekenend.	Deze termen benadrukken het belang of de impact van iets.	De nieuwe wetgeving heeft een wezenlijke invloed op het milieubeleid.
Gebruik in zinnen	Beschrijft vaak iets dat een merkbare of belangrijke invloed heeft.	Wordt gebruikt om het belang of de omvang van een verandering of effect te benadrukken.	Er was een significante toename in de verkoopcijfers na de marketingcampagne.
Toepassingen	Veelgebruikt in statistiek om aan te geven dat een resultaat waarschijnlijk niet op toeval berust.	In wetenschappelijk onderzoek duidt ‘statistisch significant’ erop dat de waargenomen effecten met een hoge waarschijnlijkheid echt zijn.	De studie toonde een statistisch significante verbetering in de symptomen van de patiënten.
Antoniemen	Onbeduidend, gering, verwaarloosbaar.	Deze termen geven aan dat iets weinig tot geen belang of impact heeft.	De fout had een verwaarloosbare invloed op het eindresultaat.
Relevantie	Belangrijk voor het benadrukken van de mate van invloed of belang van een onderwerp.	Het gebruik van het woord helpt om prioriteiten en aandachtspunten te identificeren.	Het is significant dat de meerderheid van de respondenten positief reageerde op de nieuwe maatregel.

Waar komt het woord significant vandaan?

Significant is afgeleid van het Latijnse woord “significare”, wat “betekenen” betekent. Het woord werd in de 16e eeuw voor het eerst gebruikt in de Engelse taal en heeft door de jaren heen meerdere nuances gekregen. Het is afhankelijk van de context waarin significant gebruikt wordt om te kunnen bepalen wat het woord nu echt betekent.

Significant in het Engels

In het Engels bestaat het woord “significant”, wat dezelfde betekenis heeft als significant in het Nederlands. Ook bij gebruik van “significant” spreken we over een resultaat dat niet op toeval berust en te herhalen is. De zin “a significant increase in sales” kan verwijzen naar een opmerkelijke prestatie van het team dat dus goed en misschien wel boven verwachting gepresteerd heeft, maar het kan dus ook duiden op een resultaat dat belangrijk is voor de prestaties van het bedrijf.

Synoniemen voor significant

Enkele synoniemen voor het woord “significant” zijn “beduidend”, “betekenisvol”, “kenmerkend”, “veelbetekenend”, “veelbeduidend” en “veelzeggend”. Bij deze synoniemen staat dus de betekenis “belangrijk” centraal. Een significante prestatie is dus belangrijk voor een persoon of een groep.

Statistische significantie

We spreken over statistische significantie als bijvoorbeeld de resultaten van een onderzoek niet toevallig zijn. De gevonden verschillen of overeenkomsten zijn zodanig dat ze ook als betekenisvol kunnen worden beschouwd. In onderzoek naar medicijnen is statistische significantie ontzettend belangrijk. Bij het testen van een nieuw medicijn moet kunnen worden aangetoond dat het medicijn ook een gewenst effect heeft. Als bijvoorbeeld de effectiviteit tussen groepen mensen die het medicijn kregen en de groep die de placebo kregen groot genoeg is, kun je spreken over statistische significantie.

Wanneer is een resultaat statistisch significant?

Een resultaat kan alleen als statisch significant worden bestempeld als er een statische analyse wordt uitgevoerd. Hierbij wordt de p-waarde berekend. Een p-waarde lager dan 0,5 wordt vaak gezien als statistisch significant.

Klinische significantie

Klinische significantie wordt vooral toegepast in de medische sector. Hierbij is het dus belangrijk dat de uitkomst van een behandeling effectief is. Als een behandeling effectief is, kun je spreken over een klinische significantie. Hierbij moet dus wel aangetoond kunnen worden dat het verschil tussen behandelende en niet-behandelde patiënten groot genoeg is.

Sociale significantie

Iets wat als sociaal significant kan betrekking hebben op de maatschappelijke relevantie. Bijvoorbeeld een aantoonbaar verschil in inkomen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Hier kun je spreken over een sociale significantie, maar ook over een statische significantie.

De verkeerde interpretatie

Wanneer het woord “significant” verkeerd geïnterpreteerd wordt, kan dat nadelige gevolgen hebben. Het kan leiden tot verkeerde conclusies en het missen van belangrijke informatie. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer een resultaat van een onderzoek als significant wordt bestempeld, terwijl het op toeval berust. In dat geval kan bijvoorbeeld een getest medicijn worden voorgeschreven, terwijl de resultaten niet significant genoeg waren om ze ook als effectief te kunnen bestempelen.

Antoniem significant

Het antoniem voor significant is “insignificant”, wat “onbelangrijk” betekent. Een resultaat kan dus insignificant zijn, want betekent dat het ook geen waarde heeft. Minder betekenisvol kan ook een goede omschrijving zijn van insignificant.